Het NRC Handelsblad heeft lucht gekregen van een nieuwe trend: podcasts. Nu wil het toeval dat wij van Tonny Media daar zelf ook het een en ander van afweten. Uitgeleerd is echter niemand ooit, dus onze nieuwsgierigheid was gewekt, en liet zich richting ’s lands meest geprezen kwaliteitskrant kietelen. Hieronder lees je wat we zoal tegenkwamen in de vierdelige serie van NRC over “het nieuwe lezen.”

Lezen met je oren

Maar allereerst is het de moeite waard om stil te staan bij de vergelijking die NRC al in de titel van de serie zelf maakt: de podcast is als “lezen,” maar met je oren. Veel van ons zouden nou niet meteen de link leggen met dát medium, want is een boek lezen niet juist een daad van intensieve concentratie, terwijl podcasts zich onderscheiden door het enorme gebruiksgemak? Een meer voor de hand liggende vergelijking zou, zo bezien, kunnen worden getrokken met televisiekijken, dat eenzelfde laagdrempeligheid beoogt. Toch is de vergelijking (hoewel NRC die zelf niet toelicht) niet zo gek als hij klinkt. Het is vooral de functionaliteit van geschreven bronnen die podcasts overnemen: nieuwsvoorziening, infotainment en het vertellen van langere verhalen, fictie dan wel non-fictie, worden allemaal sinds jaar en dag geassocieerd met kranten, boeken en tijdschriften. Nu zien we ze echter vooral terug in de podcasthitlijsten. Misschien is het daarom ook niet zo gek dat tijdschriften, veel meer nog dan de boekenbranche, het juist nu moeilijker dan ooit hebben.

De NRC-serie trapt af met een eerste aflevering over de opkomst van podcasts tijdens corona. Het is een verhaal dat ons zeer bekend in de oren klinkt, als kind van de pandemie. Pieter van der Wielen van Nooit Meer Slapen beweert daarbij dat podcasts “in zekere zin de redding van radio” zijn, door plaats te bieden aan content die van de radio zelf aan het verdwijnen is. Hij ziet de podcast als de arthousebioscoop tussen de blockbusterzalen van Pathé, een compliment dat we graag in onze zak steken. De twee daaropvolgende afleveringen, respectievelijk over familiepodcasts en podcastuitgevers als Podimo, zijn zeker de moeite waard, maar écht verrast waren we door het vierde artikel. Daarin wordt gezinspeeld op een podcast voor doven.

Audio-first voor doven

Een audio-first medium voor doven, dat ligt op het eerste gezicht ongeveer zo voor de hand ligt als een stille film voor slechtzienden. VPRO Medialab wil het er echter niet bij laten zitten, want als de podcast een blijvertje is (en daar gaan we bij Tonny natuurlijk vanuit), kunnen we niet met goed fatsoen de 1,5 miljoen slechthorende Nederlanders links laten liggen. Daarom wordt met man en macht gewerkt aan een zogeheten “Doofpod.” Wie denkt aan ordinair ondertitelen, gaat te kort door de bocht, aldus de ontwikkelaars: ondertitels als “mensen praten in het café” zeggen dove mensen vaak niets, evenmin als “droevige muziek.” Want wat zegt muziek je als je het nog nooit hebt gehoord? Wat voor sfeer kan iets oproepen dat niet in je referentiekader zit? Derhalve wordt momenteel geprobeerd audio om te zetten in andere zintuigen, met poëtische beschrijvingen, kleureffecten, en een creatieve omgang met geluidseffecten. Want waarom, vraagt Geert-Jan Strengholt van VPRO Medialab zich af, zou je een geluid niet in “Doofpod”-taal kunnen omdenken naar, bijvoorbeeld, “een warme bries?” Zolang het de lading dekt van de hoorbare sfeer, kan alles.

Zo wordt langzaam een nieuwe taal ontwikkeld om het schijnbaar onmogelijke huwelijk tussen slechthorenden en podcasts toch een succes te maken. Wel blijkt uit tests dat, zelfs al springen we nog zo creatief om met de vertaalslag van podcast naar Doofpod, de vraag van goed- en slechthorende consumenten niet één op één overeenkomt. Zo vergt een gelezen podcast meer concentratie dan een beluisterde, waardoor Doofpodafleveringen een stuk korter moeten zijn om de aandacht vast te houden. Het is één van de vele uitdagingen. De VPRO hoopt zijn app Doofpod in de komende lente te lanceren, instructies voor podcastbedrijven incluis, en liefst gelijk voor internationale spelers. We zijn erg benieuwd.

Genoeg stof tot nadenken. Uit de serie artikelen komt een beeld naar voren van een wereld die volop in ontwikkeling is, waarin verwachtingen worden overtroffen, spelregels nog worden geschreven, en fanatiek gezocht wordt naar de grenzen van de groei. Voorlopig zijn die nog niet gevonden, en dus zullen artikelen als deze geschreven blijven worden, tot we over een jaar of 10 naar de NRC luisteren, in plaats van dat we hem lezen.